Transities binnen het Ruimtelijk domein [Omgevingswet]

Implementatie van de Omgevingswet

Overheden staan voor de uitdaging om meer te doen met minder. Naast de transities in het sociale domein staat de volgende transitie als weer voor de deur binnen het Ruimtelijk Domein: de  Omgevingswet betekent nogal wat voor uw bedrijfsvoering en werkprocessen. Op 1 juli 2015 heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel Omgevingswet aangenomen. Met de Omgevingswet wil de overheid de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen en samenvoegen. Zodat het straks bijvoorbeeld makkelijker is om bouwprojecten te starten. De Crisis- en herstelwet (Chw) maakt dit nu al mogelijk, bijvoorbeeld door bestaande regels aan te passen. Naar verwachting treedt de Omgevingswet in 2021 in werking.

Deze wet is de grootste wettelijke herzieningsoperatie van de laatste decennia en heeft een minstens zo grote impact op gemeenten als de recente decentralisaties in het sociale domein.

Wat is het verschil tussen transitie en transformatie?

In het kader van de invoering van de omgevingswet wordt over deze beide begrippen gesproken.  Er is dus een verschil in betekenis. Maar dat verschil is ingewikkeld, een zoektocht op internet levert op dat beide begrippen gaan over veranderen, een overgang. Op de website: de thesaurus zorg en welzijn wordt een duidelijker verschil gemaakt:

“Transitie: Veranderingsproces bij de decentralisaties waarbij vooral de structuur van het bestaande stelsel verandert, zoals de wet- en regelgeving en de financiële verhoudingen.”

“Transformatie: Veranderingsproces bij de decentralisaties waarbij het vooral gaat om een inhoudelijke vernieuwing binnen het nieuwe stelsel, namelijk een andere cultuur en andere werkwijzen tussen burgers, beroepskrachten, instellingen en gemeenten.”

De regels zijn wellicht duidelijk (transitie geslaagd), de toepassing, werkwijze, de cultuur en houding (de transformatie) zijn nog niet voldoende mee-ontwikkeld. En uiteindelijk bepaalt dit het succes van een verandering.

Betekenis voor de implementatie van de omgevingswet

De implementatie van de omgevingswet is op een aantal punten heel duidelijk. De regels worden aangepast:

• Van 26 wetten naar 1 (één);
• Van 4700 artikelen naar 349;
• Van 120 AMvB’s (Algemene Maatregelen van Bestuur) naar 4;
• Van 120 ministeriële regelingen naar 10.

Dit onderdeel van de implementatie, het transitie deel gaat waarschijnlijk wel lukken. Want, zoals bij veel transities gaat het hier om een veelal ‘papieren’ transitie. Daarnaast wordt ook gesproken over een majeure cultuurverandering, de transformatie:

• Samenwerken (Integraal i.p.v. sectoraal werken);
• Faciliterend houding, co-creatie (Meer interactie met de burgers);
• Vertrouwen, meedenken, mogelijk maken (van ‘Nee, tenzij’ naar ‘Ja, mits’);
• Meer ketensamenwerking met andere overheden;
• Flexibiliteit, maatwerk (Meer afwegingsruimte).

Elke grote verandering of ontwikkeling is pas geslaagd als beide facetten: de transitie en de transformatie zijn geslaagd. De praktijk wijst helaas uit dat de meeste energie in de transitie gaat zitten. Deze is namelijk (hoe ingewikkeld ook) duidelijk. De transitie gaat over regels, wetten en systemen, daar kan een project- programma- of implementatie-manager die verantwoordelijk is voor de invoering van de omgevingswet zich in vastbijten. De transformatie is echter ingewikkeld en weerbarstig, omdat deze over houding en gedrag van mensen gaat. Daarnaast ontstijgt de transformatie het verantwoordelijkheidsgebied van deze manager. De transformatie of de cultuurverandering is in het geval van de omgevingswet enorm en zal uiteindelijk ook het succes van de invoering van de omgevingswet bepalen.

Ook deze transitie vraagt om een transformatie: een gedragsverandering bij vele partijen, aanpassingen van werkprocessen, niet alleen binnen de organisatie maar ook tussen organisaties en de digitalisering van informatie en procedures. De duur van de implementatieperiode is niet alleen gebaseerd op het wetgevingstraject, maar vooral op de periode die nodig is om het gebruik van de wet goed in de praktijk te borgen. Door betrokken gemeenten wordt daarvoor een periode van 2 jaar genoemd.

• Bekijk hier de samenvatting van de Verkenning Implementatie Omgevingswet.
• Bekijk hier de impactanalyse van de Verkenning Implementatie Omgevingswet.

 

Ons advies

Het is belangrijk om één integrale projectmanager/trekker verantwoordelijk te maken voor de implementatie van deze wet in de gemeente, die een helicopterview heeft en de organisatie integraal voorbereidt op de inwerkingtreding van deze wet. De trekker kan ondersteund worden door een kernteam/ werkgroep. Daarnaast kunnen een stuurgroep (met MT-leden en portefeuillehouder) en een  (externe) klankbordgroep wenselijk zijn.

De verbeterdoelstellingen van de Omgevingswet sluiten nauw aan bij het gemeentelijk

veranderproces in het fysieke domein. De omgevingswet gaat over het fysieke domein, maar heeft veel raakvlakken met maatschappelijke en economische vraagstukken. Dienstverlening en informatievoorzieningen zijn belangrijke voorwaarden. De implementatie van de Omgevingswet vraagt om een interdisciplinaire en brede benadering om de beoogde doelen te behalen.

 

Met de ‘Routeplanner Implementatie Omgevingswet’ helpt VNG gemeenten, omgevingsdiensten en waterschappen om hun route te bepalen voor de invoering van de Omgevingswet. https://vng.nl/files/vng/publicaties/2016/20160714-routeplanner-implementatie_omgevingswet-gemeenten.pdf

 

Besturen, leiding, directies, etc. zijn verantwoordelijk voor de transformatie, de cultuurverandering! Zij zullen op dit punt hun verantwoordelijkheid moeten nemen door onder andere het juiste (voorbeeld)gedrag laten zien en te belonen. Belangrijk is ook dat zij erop toezien dat de gekozen implementatie-aanpak er één is die beide aspecten, de transitie en de transformatie beslaat. Die verantwoordelijkheid kan wel bij de project- of implementatie-manager worden gelegd.

Het implementatietraject moet de nieuwe cultuur uitstralen en uitdragen. Als een onderdeel van een transformatie bijvoorbeeld vertrouwen is, dan zal de implementatie vanuit vertrouwen ingezet moeten worden. De “proof of the pudding” is immers “still in the eating”.

Ons Aanbod

Vanuit onze kennis en ervaring met de huidige transities binnen het Sociale Domein, zien wij de transitie naar de omgevingswet als een drijver om de noodzakelijke organisatieverandering in het ruimtelijk domein te realiseren. Of in andere woorden: gebruik de transitie voor de bredere transformatie die nodig is. Dat kan door, vooruitlopend op de invoering van de omgevingswet te starten met de beoogde andere wijze van werken. Dit leidt niet alleen tot een organisatie die over de breedte ‘transformatie proof’ is, maar eveneens tot een soepelere invoering van de omgevingswet op termijn.

Hulstein Consultancy helpt daarom diverse overheden bij het herontwerpen en verbeteren van de organisatie door de implementatie van procesoptimalisaties. Hierbij maken wij graag gebruik van Lean Management als verbetermethode. Dat is niet zonder reden. Met Lean (= slank) kunt u meer doen met minder geld én de kwaliteit van uw processen, producten en dienstverlening continu verbeteren.

Wij denken graag met u mee over de mogelijkheden om processen te optimaliseren en daardoor uw rendementen te verbeteren.

Samen met u analyseren we bij een nieuwe opdracht welke aanpak het beste bij uw organisatie past. Wij richten ons daarbij op het overbrengen van onze uitgebreide kennis en relevante ervaring ten aanzien van uw procesoptimalisatie traject. Het ‘lean’ denken en handelen is vaak een verandering van de cultuur; het biedt de organisatie een duidelijke focus op de klant/burger, de medewerker duidelijkheid in de stappen die daarvoor gezet dienen te worden en het management een duidelijk inzicht op om ook in de toekomst profijt te houden van een Lean methodiek.

Hiertoe beschikken wij over Lean-gecertificeerde consultants, die reeds talrijke succesvolle trajecten bij zowel lokale -overheden als (regionale) ketenpartners hebben uitgevoerd.

Resultaat is dat de dienstverlening klantvriendelijker, Leaner, sneller én digitaler is ingericht. Bovendien wordt het werk vanzelf efficiënter. Als u meer wilt weten over onze aanpak: bel ons gerust voor een afspraak !